Γιατί να το διαβάσω στην τάξη; Γιατί ένα Θάυμα δεν σταματά ποτέ!: Ο Όγκι και εγώ, R. J. Palacio, εκδ. Παπαδόπουλος: από την Ελένη Αλεξίου

R.J. Palacio
Ο Όγκι και εγώ, τρεις ΘΑΥΜΑσιες ιστορίες
Μετάφραση: Μαρίζα Ντεκάστρο
Παπαδόπουλος

Πόσες όψεις μπορεί να έχει η πραγματικότητα;                                             

Τόσες όσοι είναι και οι άνθρωποι.                                                                              

Πόσες αλήθειες μπορεί να υπάρχουν γύρω από ένα γεγονός;  Η αλήθεια του καθενός μας βρίσκεται σ’ αυτό που νιώθει. Σαν δρόμοι οι αλήθειες μας μάς ακολουθούν  και συναντιούνται με των άλλων μόνο όταν  μοιραζόμαστε μαζί τους  ό,τι νιώθουμε. Και τότε μόνο αλλάζουμε κι αλλάζουν κι αυτοί μαζί μας.

   Η ζωή του Όγκι   «κυλάει» στο  «Θαύμα» και δίπλα της, μέσα στο σχολείο του, τόσες ζωές που κυλούν παράλληλα. Στο  Ο Όγκι κι εγώ ξετυλίγονται με ιδιαίτερη ζωντάνια, όχι μόνο οι ζωές των τριών βασικών  ηρώων, Τζούλιαν, Κρίστοφερ και Σάρλοτ που περνούν από πολύ κοντά του, αλλά και πολλών ανθρώπων με ανάλογες εμπειρίες,  που τους βοηθούν ν’ αναγνωρίσουν τα συναισθήματά τους και να ισορροπήσουν  μέσα στις καταστάσεις, που τους παίρνουν απ’ το χέρι και τους δείχνουν τον δρόμο για ν’ ανακαλύψουν τη δική τους αλήθεια και τον εαυτό τους. Ζωντανεύει, ιδιαίτερα στην τρίτη ιστορία, μια ολόκληρη σχολική πραγματικότητα μέσα από τα μάτια πολλών παιδιών συγχρόνως. Κι αυτή είναι η μαγεία αυτού του βιβλίου, η οποία προβάλλει σαν θεμελιώδης αρχή της ζωής: όταν ο καθένας αναγνωρίζει, αποδέχεται και ομολογεί αυτό που νιώθει, η πολυπλοκότητα της πραγματικότητας καταρρέει, οι μάσκες του «καλού» και του «κακού» πέφτουν κι η ζωή γίνεται πιο απλή, ζεστή κι ευχάριστη, πολύ πιο ανθρώπινη.

  Ένα βιβλίο για τη δυσκολία των ανθρώπων απέναντι στο διαφορετικό αλλά και στο να διαχωρίζουν την πραγματικότητα από τα συναισθήματα που αυτή τους προκαλεί. 

Γιατί να το διαβάσω στην τάξη;

 

   Ένας ιδιαίτερα καλός λόγος που προάγει τη ροή των γεγονότων. Οι ήρωες είναι άνθρωποι πραγματικοί, χαρακτήρες της καθημερινότητας στους οποίους μπορούμε ν’ αναγνωρίσουμε τους φίλους μας, τους γονείς μας, τον εαυτό μας. Οι δράσεις και τα  συναισθήματα τους συμβαδίζουν άρρηκτα δεμένα, όπως ακριβώς συμβαίνει και στη ζωή. Καθώς αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητα κάθε παιδιού, η ζωή φαντάζει  δρόμος βατός μέσα  από  δυσκολίες  και κλείνεις το βιβλίο μ’ ένα χαμόγελο και μια τέλεια αίσθηση  ανακούφισης και ισορροπίας.

Από την Ελένη Αλεξίου

                     

Γιατί να το διαβάσω στην τάξη; Γιατί όλοι έχουμε ανάγκη κάποιες φορές από ένα χάος στη ζωή μας!: Κατερίνα Κρις, Καθαρίστρια Χάος, Πατάκης

Κατερίνα Κρις (κείμενο και εικονογράφηση)
Καθαρίστρια Χάος
Πατάκης

   Η μικρή Έρση τακτοποιεί τα πάντα στη ζωή της. Διπλώνει τη χτεσινή της μέρα και την τοποθετεί στην ντουλάπα πάνω από τις προηγούμενες. Βάζει τα καλά λόγια των φίλων της σε καλάθια, ενώ τα κακά λόγια τα πλένει στο πλυντήριο. Τακτοποιεί τους καλούς τρόπους, βγάζει την ανεμελιά έξω από το σπίτι, συμμαζεύει τη φαντασία και βάζει την τελειότητα στο ψυγείο για να διατηρηθεί. Οτιδήποτε περισσεύει μπαίνει κάτω από το χαλί. Οι εκκρεμότητες βέβαια καθημερινά είναι πολλές και οι περισσότερες μάλιστα θέλουν μπάλωμα...Πολλές και δύσκολες οι δουλειές, με αποτέλεσμα οι επιθυμίες να μένουν άπλυτες για ακόμη μια μέρα και η ανάγκη για καθαριότητα να μεγαλώνει ακόμη πιο πολύ.... Η Έρση δεν αντέχει άλλο, μέχρι που εμφανίζεται στη ζωή της η καθαρίστρια ΧΑΟΣ, που φέρνει τα πάνω κάτω! Η Έρση κλονίζεται και προσπαθεί να προσαρμοστεί.

   Διαβάζοντας το βιβλίο της Κατερίνας Κρις αποδεικνύεται για ακόμη μια φορά πως τα καλά βιβλία δεν έχουν ηλικιακό όριο αναγνωστικού κοινού. Μέσα από ένα μεστό κείμενο βραχείας φόρμας η συγγραφέας κατορθώνει να δημιουργήσει ένα πολυεπίπεδο εικονοβιβλίο, που "μιλά" διαφορετικά (ή μήπως κοινά;) σε μικρούς και μεγάλους. Η πρώτη μου σκέψη μόλις το διάβασα ήταν πως πολλοί ενήλικες θα είχαν γλιτώσει ώρες ψυχοθεραπευτικών συνεδριών, αν είχαν διαβάσει νωρίτερα το βιβλίο. Επίσης πολλοί μικροί αναγνώστες θα ταυτιστούν με την Έρση, αφού τα ψυχαναγκαστικά "πρέπει", οι εμμονές, οι φοβίες, οι ανασφάλειες, η επιδίωξη της τελειότητας είναι στοιχεία που πολύ συχνά πλέον βασανίζουν τα σύγχρονα παιδιά.

    Η συγγραφέας μέσα από ένα χαρούμενο, χρωματιστό εικονοκείμενο "παίζει" - συνδιαλέγεται με τον αναγνώστη μέσα από ανατρεπτικά μοτίβα, σαν να είναι και η ίδια παιδί. Η διπλή της ιδιότητα ως συγγραφέας και εικονογράφος τη βοηθά, όπως και στα προηγούμενα βιβλία της (Τα Χμ!, Το αστρικό χωριό) να αποδώσει με τον καλύτερο τρόπο την ανέμελη αλλά όχι απλοϊκή της διάθεση και να μιλήσει για τη φαντασία, την έμπνευση, τις φοβίες και τους ψυχαναγκασμούς με τρόπο λυτρωτικό και απενοχοποιητικό. Με τρόπο που σε κάνει να κοιτάξεις λίγο μέσα σου, να αναρωτηθείς "εγώ τι κάνω;" και να επαναπροσδιορίσεις.

   Αν είστε έτοιμοι λοιπόν για μια ΧΑΟτική εξέγερση του "μέσα" αλλά και των μαθητών σας, πρέπει να διαβάσετε αυτό το βιβλίο στην τάξη σας! Κάθε σελίδα του αποτελεί και μια αφορμή για δημιουργικές δραστηριότητες και ουσιαστικές συζητήσεις.

Η συγκυρία της χρονικής στιγμής δημοσίευσης του άρθρου με τη βράβευση του βιβλίου στην κατηγορία του εικονογραφημένου από τα βραβεία Public για το 2016, ευτυχής! Μαζί με τις συγχαρητήριες ευχές μας στην Κατερίνα Κρις, ευχόμαστε καλά αναγνωστικά ταξίδια και στην Καθαρίστρια Χάος!

Από τη Χρύσα Κουράκη 

 

Γιατί να το διαβάσω στην τάξη; Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Θωμάς Q.Bit, εκδ. Πατάκη: Από τη Τζελίνα Βογιατζόγλου και τη Χρύσα Κουράκη

Βαγγέλης Ηλιόπουλος
Θωμάς Q.BIT, Ταξιδιώτης στο κάτοπτρο του χρόνου
Εκδόσεις Πατάκη
Ο Θωμάς. Μαθητής της Α’ Λυκείου!
Ο Θωμάς. Μανιώδης παίκτης ηλεκτρονικών παιχνιδιών!
Ο Θωμάς. Ιδιοφυής χάκερ που γνωρίζει πια όλα τα μυστικά της μεγαλύτερης εταιρίας ηλεκτρονικών παιχνιδιών, αφού αλώνιζε για καιρό στον ηλεκτρονικό της κόσμο. 
Κι όμως συλλαμβάνεται! 
   Μη φοβάστε! Δεν προδίδουμε την ιστορία! Έτσι ξεκινά! Δυναμικά και έντονα με τη θεαματική σύλληψη του Θωμά!
   Η συνέχεια δεν μπορεί να περιγραφεί σε λίγες γραμμές. Οι ανατροπές στην πλοκή είναι ραγδαίες και αναπάντεχες. Αντάξιες μιας συναρπαστικής κινηματογραφικής ταινίας! Ο αναγνώστης παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα και δίνει αναβολή σ’ ό,τι έχει να κάνει, γιατί προτεραιότητα έχει ο Θωμάς και η περιπέτειά του. (Πιστέψτε μας… Ξέρουμε!) 
   Κι αυτός μπλέκεται σε πολλά! Παίζει ένα παιχνίδι εικονικής πραγματικότητας (ή μήπως όχι;) και ταξιδεύει στον χρόνο, πίσω στο 1944 (ή μήπως όχι;)! Ό,τι κι αν συμβαίνει όμως η εμπειρία αυτή τον αλλάζει! Γνωρίζει ηρωικούς ανθρώπους, ερωτεύεται, παίρνει μέρος στην Αντίσταση και το σημαντικότερο… Έρχεται αντιμέτωπος πρόσωπο με πρόσωπο με τον θάνατο απ’ τον οποίο γλιτώνει χάρις την αυτοθυσία του Αντώνη που δέχεται τη θανάσιμη σφαίρα αντί για τον ίδιο!     
   Όταν επιστρέφει είναι πλουσιότερος σε εμπειρίες από κάθε άλλο νέο της εποχής του. Είναι ωριμότερος, πιο σοφός, πιο σίγουρος για τα πάντα! Ξέρει πολύ καλά τι ακριβώς θέλει να κάνει στη συνέχεια! Και το κάνει!
   Πολλαπλά τα θέματα που θίγονται στο βιβλίο. Όλα τους σημαντικά! Η υπέρμετρη ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά μέσα, ο εθισμός στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, η αποξένωση των νέων, η τρωτότητά τους απέναντι στα «τραγούδια» σύγχρονων σειρήνων, η σημασία της Ιστορίας, η αξία των βιβλίων, η ειρήνη, ο πόλεμος, ο έρωτας, ο θάνατος…
   Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος μέσα από τη μεστή, σφιχτή, ώριμη γραφή του δομεί μια έντονη πλοκή και ζωντανεύει την ιστορία και τους ήρωές της. Τους βάζει να μιλούν σε πρώτο πρόσωπο και να παίρνουν με τη σειρά τους τη σκυτάλη στην αφήγηση της ιστορίας. Έτσι εμφανίζονται ολοζώντανοι μπροστά μας σαν υπερσύγχρονα ψηφιακά ολογράμματα! 
   Κάθε κεφάλαιο λοιπόν και διαφορετικός αφηγητής που ρίχνει το δικό του φως στην ιστορία, η οποία κινείται σε δύο χρονικά επίπεδα: στο παρόν και στο παρελθόν (ή μάλλον στο υποθετικό παρελθόν;). Μέσα από χρονικές αναλήψεις και κάποιες προλήψεις ως υπαινικτικές προαγγελίες, ο συγγραφέας «παίζει» με το κείμενο και την ιστορία και ταυτόχρονα προσκαλεί στο παιχνίδι αυτό και τον αναγνώστη. 
   Οι οπτικές γωνίες πολλές που εναλλάσσονται με γρήγορους ρυθμούς μιας και τα κεφάλαια δεν είναι μεγάλα σε έκταση! Στο τέλος όμως ο Θωμάς είναι αυτός που κλείνει την ιστορία, δίνοντας το τέλος (ή μήπως –πάλι- όχι;).
   Πάνω όμως απ’ όλους αυτούς τους αφηγητές στέκεται Ο αφηγητής: ο παντογνώστης, ο παντεπόπτης. Αυτός που κινεί τα νήματα, που επιβάλλει στους ήρωες αυτά που θα πουν, αυτά που θα κάνουν, που θα αισθανθούν, αυτά που θέλουν! Είναι σίγουρος, αυστηρός κι επιτακτικός. Ξέρει αυτά που θα γίνουν, πριν γίνουν! Τα λόγια του ανοίγουν ή κλείνουν τα κεφάλαια με διαφορετική γραμματοσειρά απ’ αυτή του υπόλοιπου βιβλίου. Συνομιλεί με τους χαρακτήρες, παρεμβαίνει και αυτό δεν ενοχλεί… Πιθανώς ο αναγνώστης να έχει ανάγκη μια τέτοια εμβληματική παρουσία, γιατί όλα στην υπόθεση του βιβλίου είναι ρευστά και αμφισβητούμενα. Ακόμη και το τέλος, στο οποίο ο αναγνώστης «καλείται» να δώσει τη δική του ερμηνεία.
   Ο Βαγγέλης με τα αφηγηματικά του παιχνίδια, δεν αφήνει ήσυχο τον αναγνώστη! Τον σκουντά, τον ξεβολεύει, τον σπρώχνει να γίνει πιο ώριμος και πιο συνειδητός, ενώ ταυτόχρονα «δίνει ώθηση» στις αφηγηματικές τεχνικές της λογοτεχνικής παραγωγής του είδους. Με τη συνεχή διακειμενική αναφορά του στους Άθλιους (το βιβλίο του Ουγκό που δίνει δυναμικά το παρόν) τον ωθεί να το διαβάσει, να αναζητήσει τη συσχέτισή του με τον Θωμά, να ψάξει σε παλιά βιβλιοπωλεία, να ψάξει στο παρελθόν, στην ιστορία…
                            Πώς λοιπόν να μην το διαβάσω στην τάξη;;;;

Αφού θα αποτελέσει αφορμή για πολλαπλές αναζητήσεις.

• Επιστημονικές: η έννοια του χωροχρόνου και η καμπυλότητά του, τα ταξίδια στο χρόνο, οι σκουληκότρυπες, …
• Ιστορικές: ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Εθνική Αντίσταση, ο εμφύλιος, οι μαρτυρίες απλών ανθρώπων…
• Σύγχρονες: ηλεκτρονικά μέσα, ηλεκτρονικά παιχνίδια και εθισμός, η εικονική πραγματικότητα …
• Φιλοσοφικές: πόλεμος, ειρήνη, αυτοθυσία, φιλία, αλήθεια…

Από τη Τζελίνα Βογιατζόγλου και τη Χρύσα Κουράκη

Γιατί να το διαβάσω στην τάξη; Γιατί αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να μάθουν μικροί και μεγάλοι ιστορία (και όχι μόνο...): "Ένας κόσμος σε κίνηση", της Μαρίζας Ντεκάστρο, Καλειδοσκόπιο

Μαρίζα Ντεκάστρο
Ένας κόσμος σε κίνηση, λίγο πριν...λίγο μετά το 1821
Επιστημονική επιμέλεια: Μανώλης Πατηνιώτης, Αριστοτέλης Τύμπας 
Καλειδοσκόπιο 

   Η συγγραφή ενός πληροφοριακού βιβλίου γνώσεων δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Η δυσκολία δεν έγκειται μόνο στην ακρίβεια, την αξιοπιστία, την εγκυρότητα και την αντικειμενικότητα των πληροφοριών, αλλά και στον τρόπο μετάδοσής τους. Πιο συγκεκριμένα η δυσκολία στο να επιλέξει ένας νέος αναγνώστης ένα βιβλίο γνώσεων βρίσκεται στην ελκυστικότητα του περικειμένου (τίτλος, γραφιστική επιμέλεια, εξώφυλλο κλπ.), της εικονογράφησης, της δομής του περιεχομένου και του ενδιαφέροντος που παρουσιάζουν οι ίδιες οι πληροφορίες.

   Η Μαρίζα Ντεκάστρο έχοντας αποδείξει πολλές φορές τη γνώση και εμπειρία της στη συγγραφή ενός βιβλίου γνώσεων, δημιουργεί -και- αυτή τη φορά ένα βιβλίο άκρως ενδιαφέρον για μικρούς και μεγάλους. Διαβάζοντάς το δεν μπορούσα να αποφύγω (εκπαιδευτικός ούσα...) τη σύγκριση με τα σχολικά βιβλία της ιστορίας, που κατά κύριο λόγο αντιμετωπίζουν τη γνώση μονοδιάστατα. Έχοντας την επιστημονική (και απαραίτητη για ένα βιβλίο γνώσεων) βοήθεια και επιμέλεια δυο ειδικών για το θέμα καθηγητών του Πανεπιστημίου Αθηνών, η Μαρίζα Ντεκάστρο κατορθώνει τα αποτυπώσει μια ολόκληρη εποχή -από τα τέλη του 18ου έως τα μέσα του 19ου αι.- μέσα από μια ολιστική προσέγγιση. Με τον συγκεκριμένο τρόπο αναδεικνύεται η διασύνδεση και αλληλεπίδραση των παγκόσμιων πολιτικών, κοινωνικών, οικονομικών και επιστημονικών εξελίξεων, τονίζοντας πτυχές της καθημερινής ζωής, της εκπαίδευσης και της τέχνης.

   Το βιβλίο διαρθρώνεται σε 21 ενότητες, οι οποίες διαφοροποιούνται μεταξύ τους με ένα λευκό πλαίσιο- τίτλο στην άκρη της σελίδας με τη μορφή σελιδοδείκτη και συνοδεύονται από φωτογραφίες, γκραβούρες και ζωγραφικούς πίνακες κάθε εποχής. Ξεκινώντας από την εποχή των επαναστάσεων και των κινημάτων ανεξαρτησίας σε παγκόσμια κλίμακα, περνά στην ανάπτυξη του κόσμου, στις αρνητικές επιπτώσεις της  (δουλεμπόριο), αλλά και στις θετικές εξελίξεις που επισύρει η ανάπτυξη αυτή, όπως η ανακάλυψη νέων χωρών, οι εξελίξεις στα μέσα μεταφοράς, τα ιατρικά επιτεύγματα, οι νέες εφευρέσεις. Σε συνέχεια των νέων εφευρέσεων ακολουθεί η Βιομηχανική επανάσταση, όπου η συγγραφέας χρησιμοποιεί ως βασικό παράδειγμα των επιπτώσεών της την περίπτωση του Μάντσεστερ, την πρωτεύουσα της αγγλικής κλωστοϋφαντουργίας. Το πλούσιο υλικό του βιβλίου συνεχίζει κάνοντας ένα κινηματογραφικό "ζουμ" στα Βαλκάνια και ειδικά στη Θεσσαλονίκη, την οικονομική πρωτεύουσα της εποχής, ενώ ακολουθούν θέματα όπως τα επαγγέλματα, οι νέες κοινωνικές τάξεις, η διατροφή, η παιδική ζωή, η εκπαίδευση, η αρχαιοκαπηλία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.

   Κλείνοντας, ιδιαίτερη αναφορά θα ήθελα να κάνω στην ενότητα που αφορά στη λογοτεχνική παραγωγή της εποχής, όπου παρόλο που δεν υπήρχε Παιδική Λογοτεχνία, τα σύγχρονα παιδιά μπορούν να διακρίνουν βιβλία που διαβάζουν μέχρι σήμερα και έχουν πλέον καταξιωθεί και στον χώρο της Παιδικής Λογοτεχνίας ως βιβλία crossover. Η ενότητα αυτή συμπληρώνεται με το επίμετρο, όπου γίνονται προτάσεις για διάβασμα στον αναγνώστη λογοτεχνικών έργων της εποχής.
   Γίνεται λοιπόν φανερό πως μέσα από το βιβλίο Ένας κόσμος σε κίνηση γίνεται πραγματικά κίνηση όχι μόνο γεγονότων, αλλά και ιδεών, που συγκλόνισαν και καθόρισαν ολόκληρο τον κόσμο και που οι μικροί και μεγάλοι αναγνώστες μπορούν να δουν σφαιρικά. Η αξιοπιστία των γνώσεων και η —σύγχρονη ενημέρωση των επιστημονικών στοιχείων, που αποδεικνύεται στο τέλος του βιβλίου με τη χρήση βιβλιογραφίας, η σαφής και άμεση παρουσίαση των πληροφοριών χωρίς την υπεραπλούστευσή τους, καθώς και η μη προβολή στερεοτύπων και μονομερών απόψεων τόσο από το κείμενο όσο και από την εικονογράφηση, αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα του αναγνώστη, κάνοντάς τον να σκεφτεί και να προβληματιστεί ξαναβλέποντας τον κόσμο με μια άλλη, πιο διεισδυτική ματιά.

Από τη Χρύσα Κουράκη